काठमाडौँ, माघ २८ । काठमाडौं दरबार क्षेत्र (बसन्तपुर दरबार क्षेत्र) पुरानो काठमाडौं राज्यको पुरानो शाही दरबारको अगाडि अवस्थित छ र नेपालको काठमाडौं उपत्यकामा रहेका तीन दरबार (राजदरबार) स्क्वायर मध्ये एक हो जुन युनेस्को विश्व सम्पदामा सुचिकृत रहेको छ।
काठमाडौँ दरबार स्क्वायर चारैतिर शानदार वास्तुकलाले घेरिएको छ । धेरै शताब्दीदेखि नेवार कलाकार र शिल्पकारहरूको सीपलाई जीवन्त रूपमा प्रदर्शन गरेको छ यस दरबार क्षेत्रले ।
काठमाडौं दरबार स्क्वायरलाई हनुमानढोका दरबार स्क्वायर भनेर चिनिन्छ, यो नाम दरबारको प्रवेशद्वारमा रहेको भगवान रामका बाँदर भक्त हनुमानको मूर्तिबाट आएको हो।
काठमाडौंको दरबार क्षेत्र १९ औं शताब्दीसम्म शाही नेपालीहरूको निवास थियो र जहाँ नेपाली राजाको राज्याभिषेक जस्ता महत्त्वपूर्ण समारोहहरू भएका थिए।
दरबारलाई विस्तृत रूपमा नक्काशीदार काठका झ्यालहरू र प्यानलहरूले सजाइएको छ र राजा त्रिभुवन स्मारक संग्रहालय र महेन्द्र संग्रहालयको घरहरू छन्। यो दरबार भित्र राज्य कोठा भ्रमण गर्न सम्भव छ।
प्राकृतिक कारणले वा बेवास्ताका कारण बारम्बार क्षतिग्रस्त बनेका चोकमा रहेका मन्दिर र दरबारहरू पुनःनिर्माण हुँदै आएका छन् । हाल वर्गमा दस भन्दा कम चतुर्भुज छन्।
मन्दिरहरूलाई राष्ट्रिय सम्पदाको रूपमा संरक्षण गर्दै दरबारलाई सङ्ग्रहालयको रूपमा प्रयोग भइरहेको छ। दरबारको केही भाग मात्र आगन्तुकका लागि खुला छ भने तलेजु मन्दिरहरू हिन्दू र बौद्ध धर्म मान्नेहरूका लागि मात्र खुला छन्।
दरबार स्क्वायरको दक्षिणी छेउमा रहेको कुमारी चोक नेपालको सबैभन्दा रोचक आकर्षण हो। यो सुनौलो पिंजरामा हिन्दू माता देवी दुर्गाको मानव अवतार बन्नको लागि प्राचीन र रहस्यमय छनोट प्रक्रियाबाट छनोट गरिएको केटी राज कुमारी समावेश छ।
इन्द्रजात्राको पर्वमा उनी सहर घुम्छिन्, यी चाडहरूमा उनलाई रथमा बसेर ठाउँ–ठाउँमा घुमाइन्छ । उनी केही अन्य चाडपर्वहरूमा पनि सार्वजनिक रूपमा देखा पर्छिन् अन्यथा उनका भक्तहरूले उनको गार्डहरूलाई तिरेको शुल्कमा उनलाई भेट्न र पूजा गर्न सक्छन्। भनिन्छ कि यदि उसले तिमीलाई उनको पूजा गर्न अस्वीकार गर्यो भने तिमीमाथि विनाश हुन्छ।
