काठमाडौं, चैत १२ । जाडो मौसममा न्यानो भएको घामले अब बिस्तारै सताउन थालेको छ अर्थात् गर्मी मौसमको सुरुवात भैसकेकोे छ ।
काठमाडौं लगायत पहाडी भूभागमा त अझै बिहान–बेलुका चिसो नै छ, तर तराईमा भने गर्मी प्रारम्भ भैसकेको छ । गर्मी मौसममा तापक्रम धेरै हुँदा हाम्रो शरीरको पनि तापक्रम बढ्न थाल्दछ । यसै कारणले गर्मी मौसममा हाम्रो शरीरलाई शीतलता महसुस गराउनको लागि खानपिनमा विशेष ध्यान दिनु पर्दछ । विषेशगरि गर्मी मौसममा शरीरलाई चिसो राख्ने खानेकुरा खानु पर्दछ ।
गर्मी मौसममा धेरै प्रकारका तरकारीहरु बजारमा उपलब्ध हुन्छन् । यद्यपि, केही त्यस्ता तरकारीहरु पनि छन्, जसलाई गर्मी मौसममा नखानु नै स्वस्थकर मानिन्छ ।
जरा भएका तरकारीहरू
जरा भएका तरकारीहरू पौष्टिक हुन्छन्, तर तिनीहरू भारी हुने र शरीरमा ताप उत्पादन गर्ने सम्भावना हुन्छ। एउटा अनुसन्धानबाट के पाइएको छ भने आलुजस्ता जरा भएका तरकारीहरूमा उच्च ताप क्षमता हुन्छ, जसका कारण तिनीहरूको उपभोग गर्दा शरीरको तापक्रम बढ्न सक्छ । उदाहरणहरूः आलु, गाजर, चुकन्दर आदि । यसको साटो हल्का तरकारीहरू जस्तै घिरौँला, काक्रो अथवा हरियो सागपात रोज्न सकिन्छ ।
प्याज र लसुन
प्याज र लसुनले हरेक परिकारलाई स्वादिलो बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्छन्, तर तिनीहरूले शरीरमा ताप उत्पन्न गर्न सक्छन् । गर्मीमा यी धेरै प्रयोग गर्नु उपयुक्त नहुन सक्छ। यसको सट्टा, सौम्य स्वाद भएको हरियो प्याज प्रयोग गर्न सकिन्छ । त्यसो त लसुन आफैँमा तातो प्रकृतिको तरकारी हो । गर्मी मौसममा लसुन धेरै खाँदा शरीरमा गर्मी बढ्छ ।
जस कारण शरीरको तापक्रम बढ्न सक्छ । धेरै लसुन प्रयोगले छालाको समस्यासँगै पाचनमा पनि समस्या निम्त्याउन सक्छ । त्यस्तै काँचो प्याजको सेवनले शरीरमा गर्मी पैदा हुन सक्छ । यसै कारण प्याजलाई जहिले पनि पकाएर खानु पर्दछ । यदि तपाईँ काँचो प्याज खाँदै हुनुहुन्छ भने कागतीको रस मिसाएर खान सकिन्छ ।
काउली
काउलीको प्रकृति पनि गर्मी हो । काउली जाडो मौसमको तरकारी हो । यसै कारण गर्मी मौसममा काउली खानाले पाचन सम्बन्धी समस्या हुन सक्दछ ।
अदुवा
गर्मी मौसममा अदुवा सेवन नगर्नु उचित हुनेछ । अदुवाको सेवन गर्दा शरीरमा बढी मात्रामा तापक्रम उत्पन्न हुन सक्छ ।
पालुंगो
यो हरियो साग पोषणले भरिपूर्ण हुन्छ, तर तिनीहरूमा अक्सालिक एसिड धेरै हुने भएकाले क्याल्सियम अवशोषणमा बाधा पुर्याउन सक्छ र मृगौलाको पत्थरी बन्ने सम्भावना बढाउन सक्छ । एउटा अध्ययन अनुसार, पालुंगोको साग मध्यम मात्रामा मात्र खानु उचित हुन्छ । यसको सट्टा तोरी, रायो आदि हल्का साग रोज्नु राम्रो हुन्छ ।
खुर्सानी
झोलिलो तरकारी तथा सलादमा धेरै प्रयोग हुने खुर्सानी गर्मी मौसममा केही व्यक्तिहरूका लागि पचाउन गाह्रो हुन सक्छ । यसको सट्टा हल्का स्वाद भएका मीठा सिमी अथवा काँक्रो प्रयोग गर्न सकिन्छ।
बन्दाकोपी
टेक्नोलोजिकल यूनिभर्सिटी अफ डब्लिनका शोधकर्ताहरूका अनुसार बन्दाकोपी पौष्टिक भए पनि पेटमा ग्यास जम्ने वा अपचको समस्या निम्त्याउन सक्छ । यदि तपाईँलाई यो तरकारी मन पर्छ भने कम मात्रामा खानु उचित हुनेछ र राम्ररी पकाएर मात्र उपभोग गर्नु राम्रो हुन्छ ।
च्याउ
च्याउ एक बहुपयोगी तरकारी हो, तर यसले शरीरमा हल्का ताप उत्पादन गर्न सक्छ ।
गर्मीमा स्वस्थ रहन आवश्यक सल्लाह
गर्मी मौसम कठोर हुन सक्छ, विशेष गरी केही ठाउँहरूमा । डिहाइड्रेसन, ब्लड सुगरको कमी, अपच, लू लाग्ने अथवा थकान जस्ता समस्या धेरै देखिन्छन् । त्यसैले गर्मीमा जीवनशैली र आहार प्रति सचेत रहनु आवश्यक छ । त्यसका लागि हाइड्रेटिङ खाना जस्तै काक्रो, खरबुजा, र हरियो साग बढी सेवन गर्नु पर्छ, पर्याप्त मात्रामा पानी पिउनु पर्छ, शरीरका संकेतहरूलाई ध्यान दिनु पर्छ तथा आफूलाई उपयुक्त लाग्ने खानाहरू रोज्नु पर्छ ।
यसरी गर्मी मौसममा सही खानाको छनोट गरेमा, शरीरलाई शीतल राख्न र स्वस्थ रहन मद्दत पुग्छ ।
