काठमाडौँ, असोज ९ । ज्वरो भन्नाले शरीरको तापक्रम सामान्य भन्दा बढी हुनु हो। सामान्यतया स्वस्थ व्यक्तिको शरीरको तापक्रम करिब 36.5°C देखि 37.5°C सम्म हुन्छ। जब शरीरको तापक्रम 38°C भन्दा बढी पुग्छ, तब हामी यसलाई ज्वरो भन्छौं। ज्वरो कुनै रोग होइन, तर शरीरमा भएका अन्य समस्याहरूको लक्षण हो। यो प्रायः भाइरस, ब्याक्टेरिया, संक्रमण वा अन्य कारणले हुन्छ। ज्वरो आउँदा शरीरले संक्रमणसँग लडिरहेको संकेत पनि दिन्छ। त्यसैले ज्वरोलाई बेवास्ता नगरी सही तरिकाले हेरचाह गर्नु आवश्यक हुन्छ।
अब ज्वरोमा हेरचाह गर्ने तरिका विस्तारमा बुझौं:
१. शरीरलाई पर्याप्त विश्राम दिनुहोस्
ज्वरो आउँदा शरीर थकित हुन्छ र ऊर्जा कम हुन्छ। यस्तो अवस्थामा पर्याप्त आराम लिनु अत्यन्तै आवश्यक हुन्छ। बढी हिँडडुल गर्नु, भारी काम गर्नु वा तनाव लिनु ज्वरो बढ्न सक्छ। त्यसैले ओछ्यानमा बसेर आराम गर्नुहोस् र शरीरलाई संक्रमणसँग लड्न समय दिनुहोस्।
२. प्रशस्त पानी र तरल पदार्थ सेवन गर्नुहोस्
ज्वरो आउँदा शरीरबाट पसिना धेरै निस्कन्छ र पानीको मात्रा घट्छ। डिहाइड्रेसन (शरीरमा पानीको कमी) भएमा अवस्था झन् गम्भीर हुन सक्छ। त्यसैले दिनभरि पर्याप्त मात्रामा पानी, सुप, जुस, नारिवल पानी, इलेक्ट्रोलाइट ड्रिङ्क (ओआरएस) जस्ता तरल पदार्थ सेवन गर्नुहोस्। योले शरीरलाई हाइड्रेट राख्छ र कमजोरी कम गर्छ।
३. हल्का र पौष्टिक खाना खानुहोस्
ज्वरो हुँदा भोक कम लाग्ने वा नलाग्ने पनि हुन सक्छ। तर शरीरलाई ऊर्जा र पोषण चाहिन्छ। त्यसैले सजिलोसँग पच्ने खाना खानुहोस्, जस्तै खिचडी, सुप, दलिया, उमालेको तरकारी, फलफूल आदि। मसालेदार, तारेको र गह्रौँ खाना खानु हुँदैन।
४. कपडामा ध्यान दिनुहोस्
ज्वरो हुँदा शरीरलाई बढी तातो बनाएर राख्नु उचित होइन। धेरै कपडा ओढ्नु वा बाक्लो कम्बल प्रयोग गर्नुले शरीरको तापक्रम अझै बढाउन सक्छ। त्यसैले हल्का कपडा लगाउनुहोस् र कोठाको तापक्रम सामान्य राख्नुहोस्। यदि चिसो लागिरहेको छ भने हल्का ओढ्ने प्रयोग गर्नुहोस्।
५. नाप्ने थर्मोमिटर प्रयोग गर्नुहोस्
ज्वरोको अवस्था बुझ्न समय–समयमा तापक्रम नाप्नु आवश्यक हुन्छ। सामान्य थर्मोमिटर प्रयोग गरेर जाँच्नुहोस्। यदि तापक्रम 38°C भन्दा बढी छ भने सावधानी अपनाउनुहोस्।
६. स्पन्जिङ (तातो पानीले पुछ्ने)
यदि ज्वरो धेरै बढेको छ भने न्यानो पानी (न त धेरै तातो, न धेरै चिसो) मा कपडा भिजाएर शरीर पुछ्नुहोस्। विशेषगरी बगली, काँध, घुँडाको पछाडि र शरीरका प्रमुख भाग पुछ्दा तापक्रम घट्न मद्दत गर्छ।
७. औषधि समयमै सेवन गर्नुहोस्
यदि ज्वरो धेरै चढेको छ भने चिकित्सकको सल्लाह अनुसार पारासिटामोल (Paracetamol) जस्ता ज्वरो घटाउने औषधि लिन सकिन्छ। तर आफैंले धेरै औषधि नखानुहोस्। चिकित्सकले भने अनुसार मात्र औषधि लिनुहोस्।
८. सरसफाइमा ध्यान दिनुहोस्
ज्वरो धेरैजसो भाइरस वा ब्याक्टेरियाको कारण हुन्छ। त्यसैले व्यक्तिगत सरसफाइमा ध्यान दिनुहोस्। हात राम्ररी धुनुहोस्, मास्क लगाउनुहोस्, सफा कपडा र ओछ्यान प्रयोग गर्नुहोस्।
९. आरामदायी वातावरण बनाउनुहोस्
ज्वरो भएको व्यक्तिलाई शान्त, सफा र हावापानी चल्ने कोठामा राख्नुहोस्। धेरै चिसो वा धेरै तातो वातावरण ज्वरोका लागि हानिकारक हुन्छ।
१०. कुन अवस्थामा चिकित्सकलाई देखाउनु पर्छ?
कहिलेकाहीँ सामान्य ज्वरो आफैं ठीक हुन्छ, तर केही अवस्थामा तुरुन्त चिकित्सकलाई देखाउनु पर्छ। जस्तै:
ज्वरो ३ दिनभन्दा बढी रह्यो भने।
४०°C भन्दा बढी तापक्रम भयो भने।
ज्वरोसँगै सास फेर्न गाह्रो हुनु, टाउको दुखाई, पेट दुखाई, लगातार बान्ता हुनु।
बालबालिकामा झट्का आउनु।
बिरामी अत्यन्तै कमजोर हुनु वा चेत हराउनु।
११. घरमै गर्न सकिने उपायहरू
तातो पानीमा नुहाउनु (यदि शरीर धेरै कमजोर छैन भने)।
अदुवा चिया, तुलसी पानी, मह र तातो पानी सेवन गर्नु (घरायसी नुस्खा)।
हल्का नुन पानीले घाँटी कुल्ला गर्नु (यदि घाँटी दुखिरहेको छ भने)।
१२. के नगर्ने?
अत्यधिक चिसो पानी वा बरफले शरीर पुछ्नु।
आफैंले एन्टिबायोटिक औषधि सुरु गर्नु।
धेरै बाक्लो कम्बल ओढ्नु।
खट्टा वा भारी खाना खानु।
