भक्तपुर, मंसिर ९ । लिच्छिवीकालमै अनन्तलिंगेश्वर भेगमा हंशगृहदंग नामको विकसित बस्ती थियो । त्यही बस्तीको एउटा सुरक्षा किल्ला रानीकोट भएको इतिहासविद्को कथन छ ।
रानीकोट काठमाडौंको नजीकैको पहाडी थुम्को हाे । याे ठाउँ भक्तपुरको गुण्डु, सिपाडोल र काभ्रेको साँधमा छ । यसकाे उचाई (२,१०० मिटर) छ भने त्यहाँकाे एकै थलोमा उभिएर दोर्जे लाक्पा हिमाल, कञ्चनजंघा, सगरमाथा, मकालु, चोयु, सिसापाङ्गमा, मनास्लु, अन्नपूर्ण, धौलागिरी लगायत दर्जनौं हिमाल हेर्न पाइन्छ । त्यति मात्र नभएर भक्तपुर नगर, काठमाडौं र पाटन सहर पनि यस ठाउँबाट देखिन्छ ।
रानीकोट एउटा ऐतिहासिक थलो हो । त्यहाँ थुम्कामा पुराना इँटाका टुक्राहरू भेटिन्छन् । इतिहासविद्का अनुसार रानीकोट लिच्छिवीकालीन गढी हो । यस ठाउँमा उहिल्यै दक्षिणपूर्वबाट काठमाडौं उपत्यका प्रवेश गर्ने एउटा प्रमुख नाका थियो ।
लिच्छिवीकालमै अनन्तलिंगेश्वर भेकमा हंशगृहदंग नामको विकसित बस्ती थियो । त्यही बस्तीको एउटा सुरक्षा किल्ला रानीकोट भएको इतिहासविद्को कथन छ । नेपाल एकिकरणका बेला रानीकोटलाई अस्थायी सुरक्षा किल्ला समेत बनाइएको थियो ।
प्राचीनकालदेखि शाहकालसम्मै सामाजिक सुरक्षाका दृष्टिले एकदमै महत्त्व थियो रानीकोटकाे । रानीकोट नाम रहन गएको बारेमा प्रचलित किम्दबन्ती अनुसार, ‘तिनताका गुण्डुमा रानी बस्थिन् । उनी शितल हावा खान रानीकोट पुग्थिन् । उनलाई डोकोमा बोकेर त्यहाँ पुर्याइन्थ्यो । रानी जाने कोट भएकाले यसकाे नाम रानीकोट रहन पुग्याे पनि भनिन्छ ।’
ऐतिहासिक गढी रानीकोट व्यवस्थित गर्न बाँकी छ । यो गढी संरक्षणको पर्खाइमा बसिरहेको छ। सूर्यविनायक जंगल छिचोलेर घ्याम्पेडाँडा हुँदै रानीकोट पुगिन्छ । सूर्यविनायकबाट ४ कि.मी माथि घ्याम्पेडाँडा पुगेपछि नै मनोरम दृश्य सजीलै देख्न पाइन्छ।
घ्याम्पेडाँडाबाट रानीकोट ३ कि.मी दुरीमा छ । सूर्योदय, सूर्यास्त, हिमाल हेर्न रानीकोट उपयुक्त छ । जंगल भएका हुनाले बर्ड वाचिङका लागि उपयुक्त छ । कोटबाट दुईसय मिटर पश्चिम पहाडको बीचमा ठूलो ढुंगामा छ बाघभैरव मन्दिर । मन्दिरमा मंसिर र वैशाख पूर्णिमामा मेला लाग्छ । ढुंगा बाघ आकारमा रहेकाले त्यसलाई साक्षात प्रकृतिरूपी बाघ भैरव नामाकरण गरेको भनाई छ । बाघ भैरवको शिला टाढाबाट हेर्दा बाघ जस्तै देखिन्छ ।
यो रुट साइक्लिङका, बाईकिङका लागि समेत उपयुक्त छ । सूर्यविनायक देखि घ्याम्पेडाँडा सम्मै कालोपत्रे भैसकेको छ । माथि रानीकोटसम्म कच्ची मोटरबाटो छ । रानीकोटलाई केन्द्र मानेर डोलेश्वर, अनन्तलिंगश्वर, लाँकुरी भञ्याङ र फूलचोकी हाइकिङ गर्न सकिन्छ ।
सूर्यविनायकबाट रानीकोट पुगेर गुण्डु हुँदै कटुञ्जेको शुवर्णेश्वर महादेव मन्दिर पुगेर पदयात्रा विसर्जन गर्न सकिन्छ । अथवा देउराली, अनन्तलिंगश्वर हुँदै तर्खगाल पनि पुग्न सकिन्छ । रानीकोटमा केही होटल र रिसोर्टहरू छन् ।
