बनेपा, जेठ २० । काठमाडौं उपत्यकाको पूर्वमा पर्ने काभ्रे जिल्लाको बनेपा सहरको करिब १ किलोमिटर उत्तरपूर्वी कुनामा प्रसिद्ध चण्डेश्वरीको मन्दिर छ । बनेपामा मात्र हैन, पूरा काठमाडौं उपत्यकाभरि नै प्रख्यात रहेको छ । धेरै नेवार समुदाय चण्डेश्वरीलाई कुलदेवी या इष्टदेवीको रूपमा पुज्ने गर्दछन् । यी देवीलाई सनातन हिन्दू धर्मावलम्बीहरू चण्डेश्वरी भनेर मान्दछन्, महायान बौद्धमार्गीहरू रक्षकको रूपमा मानिने एकजाती देवीको रूपमा पुज्दछन् ।
यसको जीर्णोद्धार भने ने.सं. ८०१ तिर जगज्ज्योतिर्मल्लले गराएका थिए । हिमवत्खण्ड पुराणमा चण्डेश्वरी भगवतीले चण्ड नामक राक्षसलाई मारेको वर्णन पाइन्छ । यिनको स्थापना आनन्द देवले गराएका थिए भन्ने उल्लेख पाइन्छ । यिनलाई कन्यादेवी मानिन्छ र १० वर्षभन्दा कम उमेरका कन्याद्वारा यिनको पूजाआजा गर्ने चलन छ । चण्डेश्वरीको मूर्ति काठको छ । यी देवीको उत्पत्तिका सम्बन्धमा के किंवदन्ती पाइन्छ भने, एक पटक चण्डासुर नामक दानवले ब्रह्माको तपस्या गरी बलशाली हुने वरदान पाएछ । त्यसपछि उसले देवताहरूलाई सताउन थालेछ । देवताहरू चाँगु भेगमा चाँपका रूपमा लुकेछन् । चण्डेश्वरी देवीले पनि रक्तचन्दनको वनमा चाँपकै बोटमा लुकेर चण्डलाई मारिछन् ।
यसरी उनले देवताहरूलाई दानवको यातनाबाट बचाइछन् । यही मान्यताका कारण यी देवीलाई चण्डेश्वरीका रूपमा पूजाआजा गर्ने गरिएको हो । यो मन्दिर नेपाली मौलीक प्यागोडा शैलीमा निर्माण गरिएको छ । यस मन्दिमा ३ तल्लाहरू रहेका छन् । पश्चिमी भित्तामा भैरबको मूर्ति रहेको छ । यस मन्दिरमा पाचौँ शताव्दी ईस्वी संवतको हाराहारीमा बनाइको विश्वास गरिने माटोका दुर्लभ मूर्तिहरू फेला परेका छन् ।
चण्डेश्वरी मन्दिरका भित्तामा विभिन्न चित्रहरू छन् । मध्यकालीन यी भित्तेचित्रहरू निकै महत्वपूर्ण मानिन्छन् । यस मन्दिरमा एक भित्तामा भगवान भैरबको चित्रकला पनि समावेश छ जुन नेपाल मण्डलाको सबभन्दा ठूलो भित्ता पनि हो ।
