काठमाडौँ, चैत १२ । सदर चिडियाखाना (सेन्ट्रर जू) नेपालको सबै भन्दा पुरानो चिडियाखाना हो । यो ललितपुर जिल्लाको जाउलाखेलमा अवस्थित छ । सदर चिडियाखानाको सञ्चालन तथा व्यवस्थापन राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषले गर्दै आइरहेको छ । जाउलाखेल, लगनखेल जाने सार्वजनिक सवारीसाधनमा चढेर सजिलै चिडियाखाना पुग्न सकिन्छ ।
प्रत्यक्ष रूपमा आफूले नदेखेका पशुपन्छीहरू चिडियाखानामा देख्न पाउँदा बच्चाहरु धेरै रमाउँछन् । अझै विशेष गरी साना–साना नानीबाबुहरूलाई लक्षित गरी चिडियाखानाको स्वरुप मिलाइएको छ । साना–साना नानीबाबुहरूले जीवहरू किताबमा मात्र देखेर चित्र कोर्ने गर्छन् । तर साक्षात् आफ्नो अगाडि देख्दा झनै बढी खुशी हुन्छन् ।
चिडियाखानाको जनावर जस्तै, बाँदर, बाघ, पिकक्क र चराचुरुंगीहरूको सुमधुर स्वर र एकापसमा खेलेको देख्दा बच्चाहरु रमाउने गर्छन् । यसबाहेक किताबमा देखेका जनावरहरु आँखा अगाडी देख्दा बाहिर आएर आक्रमण गर्छन् कि भन्ने डर पनि मान्ने गर्छन् ।
बालबालिकाहरुले घाममा सुतिरहेको गोही देख्दा किताबमा जस्तै नक्कली होला भन्ने सोचेर रमाउने गर्छन् । कोही सुतेको जनावर देख्दा त्यसलाई बिरामी, दुखी वा अल्छिको संज्ञा दिने गर्छन् ।
चिडियाखानामा अहिले पाँच वटा बाघ, दुई वटा गैंडा, एक हात्ती रहेको छ । ती मध्य सबैभन्दा बुढो जनावर पनि हात्ती नै हो । यी जनावरहरु बालबालिकाहरुले धेरै मन पराउने जनावरअन्र्तगत पर्दछन् ।
सदरचिडियाखानाको क्षेत्रफल ६ हेक्टर (१२० रोप्नी) रहेको छ । हाल यस सदर चिडियाखानामा बाघ, भालु, हात्ति, सिंह, गैंडा जस्ता स्तनधारी, मुनाल, खोयाहाँस, अष्ट्रिच जस्ता पन्छी तथा विभिन्न घस्रने जीव र माछा रहेका छन् ।
नेपालमा लोप हुन लागेका सुचिकृत दुर्लभ वन्यजन्तुहरूमध्ये ११३ प्रजातिहरूलाई चिडियाखानाले संरक्षण गरी प्रदर्शनीमा राखेको छ । यस सदर चिडियाखानाले अन्य चिडियाखानाहरूसँग पशुपंछी आदान–प्रदान कार्यक्रम चलाएर वनमान्छे, अष्ट्रिच चरा, जलगैंडा र अन्य विभिन्न बाह्रय प्रजातिका पंछीहरू पनि राखेको छ ।
तस्बिर: राकेश बुयो
यस सदर चिडियाखानामा वर्षमा करिब दश लाख दर्शकहरू अवलोकनको लागि आउँछन् । यो चिडियाखाना पशुपंछी तथा वन्यजन्तु अवलोकन र मनोरञ्जन लिने ठाँउ मात्र नभई ऐतिहासिक र सांस्कृतिक महत्वको स्थल पनि हो ।
