भक्तपुर, फागुन १८ । नेपालमा आत्महत्याका घटना बढ्दो क्रममा रहेकाले आत्महत्याका घटनालाई न्यूनीकरण र रोकथामका लागि रणनीति तय गर्न सरोकारवालाको बैठकमा यो तथ्य बाहिर आएको हो । जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय, भक्तपुरले यो दावीलाई समर्थन गर्ने तथ्याङ्क प्रस्तुत गरेको छ।
स्वास्थ्य कार्यालयका वरिष्ठ जनस्वास्थ्य अधिकृत कृष्ण मिजारले पछिल्लो पाँच वर्षयता आत्महत्याका घटना डरलाग्दो रुपमा बढेको तथ्यांक प्रस्तुत गरे । तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा ५ हजार १२४ जनाले आत्महत्या गरेका छन् । आर्थिक वर्ष २०७४-७५ मा ५ हजार ३१७ जनाले आत्महत्या गरेका थिए ।
पछिल्ला वर्षहरूमा यो संख्या निरन्तर बढिरहेको छ। आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा ५ हजार ७८४ जनाले आत्महत्या गरेका छन् भने आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा ६ हजार २ सय ४१ जनाले आत्महत्या गरेका छन् । त्यसपछिको आर्थिक वर्षमा ७ हजार ११७ जनाले आत्महत्या गरेको पाइएको छ । ‘गत वर्ष आत्महत्या गर्नेको संख्या आठ बाट १४ प्रतिशत पुगेको छ,’ जनस्वास्थ्य अधिकृत मिजारले भने । “यो चिन्ताजनक छ।”
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले आत्महत्यालाई कमजोर मानसिक स्वास्थ्यको उदाहरण मानेको छ र विश्वभर हरेक वर्ष ७० लाखभन्दा बढी मानिसले आत्महत्या गर्ने गरेको बताएको छ । यो एचआईभी/एड्स, मलेरिया वा महिलाको स्तन क्यान्सर र युद्ध वा हत्याका कारण हुने मृत्युभन्दा बढी हो। डब्लुएचओको तथ्यांकअनुसार नेपालमा १० देखि २० प्रतिशत मानिस एक वा सोभन्दा बढी सामान्य मानसिक समस्याबाट प्रभावित छन् ।
कार्यक्रममा मनोचिकित्सक डा दुर्गा थापाले समयमै उपचार भए आत्महत्याजस्ता घटना नहुने बताए । “त्यसैले मानसिक रोगलाई कम आँकलन गर्न सकिदैन,” उनले भनिन्। “उपचार भएमा मानसिक रोग निको हुन्छ।”
मानसिक स्वास्थ्य सुधार गर्न शारीरिक रोगजस्तै मानसिक स्वास्थ्य समस्यालाई पनि सहज रूपमा उपचार गर्नुपर्ने उनले बताइन् । ‘औषधि, परामर्श र पुनर्वासबाट यो रोगको उपचार सम्भव छ,’ उनले भनिन् । ‘यस विषयमा अभियान चलाउन जरुरी देखिन्छ ।
नेपालको पछिल्लो घटनामा प्रेमप्रसाद आचार्यले नयाँ बानेश्वरस्थित संसद भवन अगाडि आफ्नै शरीरमा पेट्रोल छर्केर आत्मदाह गरेका छन् । यो घटनाले घटना हेरेपछि मानसिक रोग बढेको देखाउँछ । उनले आत्मदाह गर्नुको मुख्य कारण आर्थिक समस्या रहेको मिडियाको सुझावलाई खण्डन गर्दै उनले मुख्य कारण मानसिक रोग रहेको तर्क गरिन् ।
कार्यक्रममा सहभागी सरोकारवालाहरुले मानसिक स्वास्थ्यका लागि बजेट नगण्य भएकाले यसलाई बढाउन आवश्यक रहेको बताए । नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको बोझ १४ प्रतिशत भए पनि कुल स्वास्थ्य बजेटको एक प्रतिशतभन्दा कम मात्रै मानसिक स्वास्थ्यले ओगटेको छ ।
नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यको क्षेत्रमा काम गर्ने जनशक्तिको पनि अभाव छ । नेपालमा हालसम्म करिब दुई सय मनोचिकित्सक छन् । एक जना मनोचिकित्सक ३ करोड नेपालीमध्ये १५ लाख बराबर छन् ।
