भक्तपुर, चैत ११ । चाडपर्व हाम्रा सम्पति हुन । विभिन्न मौसममा विभिन्न किसिमका चाडपर्व नेपाली समाजमा मनाइने गरिन्छ । होली पर्वलाई प्रेम र सदभावको पर्व साथै असत्यमाथि सत्यको विजय उत्सवको पर्व पनि मानिन्छ । हरेक पर्वहरुले विशेष सामाजीक महत्व बोकेको हुन्छ ।
होली पर्वलाई रंगहरुको पर्वको रुपमा मनाइन्छ । होली पर्व दुई ठुला पर्वहरुको बीचमा पर्ने गर्दछ । होलीको अगाडी महाशिवरात्री र होली पछि चैते दशै पर्दछ । त्यसैले पनि यो पर्व लाई विशेष महत्वका साथ हेरिन्छ साथै विक्रमसंम्बत पनि बसन्त ऋतुबाटै सुरु हुने गर्दछ । नेपाली पात्रो अनुसार बसन्तमा पुरानो सालको समाप्ती र नयाँ सालको सुरुवात हुने गर्दछ । यसैकारण पनि होली पर्वले हामीमा पुर्नताजगी स्फुर्ति, उन्नती प्रगतिका लहरहरु ल्याउने गर्दछ ।
होली पर्वलाई अन्य नामले पनि पुकारीन्छ जस्तै: फागु, फगुवा , होरी इत्यादी । होलीको स्वरुप पनि हरेक वर्ष बदलिदै छ । हाल आएर होली साँस्कृतिक पर्व मात्र नभई यो सिधै बजार सँग जोडिन पुगेको छ । होली आउनु १ महिना अघि नै बजारमा सेता टिसर्टहरु झुण्डाएको देखिन्छन् । पसलेहरु पनि आफनो व्यापार बढेकोमा दंग देखिन्छन् ।
हाल बजारमा १०० देखि १५० सम्ममा हाप्पी होली लेखिएका टिसर्टहरु धमाधम विक्री भैरहेका छन् । होली खेल्न अब त्यस्ता टिसर्ट अनिवार्य जस्तो ठान्न थालिएको छ ।विभिन्न संघ संस्था, स्कुल, कलेजहरुले सामुहिक रुपमा होली खेल्न सुरु गरेकाले पनि यस्तो देखिन थालेको छ ।
यो गलत हो भन्न खोजेको होइन तर सामान्य आर्थिक स्थिति भएका मानिसहरुलाई भने मार पर्ने गरेको देखिन्छ त्यसैले जात्रापर्व सरल, सहज, सभ्य तरिकाले मनाउनु जरुरी छ । खुसी हुनु सबैको अधिकारको कुरा हो । हामी मध्येकतिपय त फेसबुकमै होली मनाउन व्यस्त हुन्छौ । यो पनि समयको माग नै हो कि ?
यस पर्व संग विभिन्न किम्वदन्तीहरु रहेका छन् । प्राचिनकालमा हिरण्यकश्यपुर नामका राजा थिए । उनी अत्यन्तै क्रुर र अत्याचारी स्वभावका थिए । तर उनका छोरा प्रलाहद ईश्वर भक्त थिए । त्यतिबेला उनको राज्यमा अन्याय र अत्याचारको साम्राज्य थियो । उनको राज्यमा कसैले पनि ईश्वरको नाम लिन समेत निषेध गरिएको थियो । तर उनकै छोरा प्रलाहद ईश्वर भक्त थिए । असत्यले सत्यलाई सहन भने झै हिरण्यकश्यपुरले आफनै छोरालाई अनेक किसिमका यातनाहरु दिएका थिए ।
हिरण्यकश्यपुरले प्रलाहदलाई मार्नलाई कहिले पहाडबाट खसाले कहिले हातीबाट कुल्चाइयो ,कहिले आगोमा होमाइयो । तर उनलाई सत्यबाट च्युत गर्न सकेनन् । एक दिन हिरण्यकश्यपुरले प्रलाहदलाई ढुङ्गाको स्तम्भलाइ देखाउदै के यसमा पनि तेरो भगवान छ भनेर सोधे प्रलाहदले त्यस स्तम्भमा पनि भगवान रहेको बताए हिरण्यकश्यपुर प्रलाहदलाई मार्न तयार भए त्यसै समय ढुङ्गाको स्तम्भबाट आधा मानव आधा सिहको स्वरुपको नरसिह निस्केर हिरण्यकश्यपुरलाई मारिदिए । यसरी नरसिंहले असत्यको बाटोमा हिडेका हिरण्यकश्यपुरलाई मारेको अवसरमा होली पर्व सुरु भएको मानिन्छ ।
होली पर्व हिमाल पहाड ,तराई सबैतिर मनाइन्छ । यो पर्व हिमाल र पहाडमा फागुन र्पुिणमाको दिनमा मनाइन्छ भने तराई भेकमा यसको भोलिपल्ट मनाइन्छ । होलीको चीरदाह लाई तराई तिर “सम्मत”” जलाउने भनिन्छ । काठमाण्डौमा होली पर्वको अवसरमा मध्यरातमा गुरुमापा राक्षसलाई भोज खुवाउने चलन रहि आएको छ ।
रंगहरुको पर्वको रुपमा यो पर्व परिचित रहेको छ । फागुलाई बसन्तउत्सवको रुपमा पनि विश्वभर मनाइन्छ । भारतमा फागुलाई होलीका रुपमा मनाइन्छ भने म्यानमारमा टिङ्गुला, अमेरिकामा हेलोइन, जर्मनीमा इस्टर, इटालीमा रडिका नामले होली जस्तै पर्व मनाइने गरिन्छ । यस्ता पर्वले मानिसमा शान्ती र आनन्दको संचार गर्दछ हरेक दिन गरिने कामको भारले हाम्रो मन मस्तिष्क र शरिर दुबै थकाकेको हुन्छ र हामीमा तनावले बलियो जरा गाडन पुग्दछ ।
यस्ता जात्रा पर्वले मानिसलाई तनाव कम गरि हामीलाई मानसिक रुपमा स्वस्थ बनाउने काम गरेको हुन्छ त्यसैले त हाम्रा पुर्खाहरुले समय सुहाउदो जात्रा पर्वको चलन चलाएका होलान । पहिला अहिले जस्तो मनोरन्जनका साधनहरु उपलबध थिए जसले गर्दा मानिसहरु यस्ता जात्रा पर्वमा भेला भई आफना दुख सुखका कुरा गरि रमाइलो गर्ने गर्दथे । तर हाल आएर होली पर्वमा विभिन्न विकृतिहरु देखा परेका छन् ।
पर्व मनाउने नाउँमा अनावश्यक रुपमा अरुलाई लोला हान्ने, त्यसमा पनि फोहोर पानी प्रयोग गर्ने जस्ता कुराहरु दिनदिनै बढदैछन् । यस्ता अनैतिक क्रियाकलापलाई तत्काल रोक्नु जरुरी छ यसमा हामी आफै सचेत भई हाम्रा राम्रा संस्कार सस्कृतिलाई जोगाउन अघि सर्नु पर्दछ । यस्ता चाडपर्व हाम्रो पहिचान हो यि नै नभए हाम्रो अस्तित्व पनि हराउदै जान्छ ।
पुराना पुस्ताका मानिसहरुले नयाँ पुस्ताकालाई यस्ता पर्वहरुको सकारात्मक कुराहरुबारे जानकारी गराउनु पर्दछ । तर अझै पनि हाम्रो समाजमा बुबाले श्राद्धमा बिरालो बाधेको कुरालाई छोरा नातीले पनि पछि सम्म पालना गरेको जस्तै संस्कार पर्वलाई त्यसको भित्रि महत्व मर्म नबुझि ति जात्रा पर्वहरु मनाउने गरेको पाइन्छ ।
