काठमाडौँ, असोज ८ । इन्डियन स्पेस रिसर्च अर्गनाइजेसन (इसरो) ले चन्द्रमा ल्यान्डरबाट कुनै संकेत नआएको जनाएको छ । नयाँ चन्द्र दिन सुरु हुनेबित्तिकै आफ्नो चन्द्रमा ल्यान्डर र रोभरसँग पुनः सम्पर्क स्थापित गर्ने प्रयास गरिरहे पनि अहिलेसम्म कुनै संकेत प्राप्त नभएको जनाएको हो ।
प्रज्ञान रोभर बोकेको ल्यान्डरले अगस्ट २३ मा चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवनजिक अवतरण गरेको थियो । त्यसपछि दुई हप्तासम्म डाटा र तस्बिरहरू संकलन गर्यो । इसरोका वैज्ञानिकहरूले चन्द्रमाको रात सुरु भएपछि प्रज्ञान र विक्रम दुवैलाई ‘स्लिप मोड’ मा राखिदिए ।
बीबीसीका अनुसार वैज्ञानिकहरूले सेप्टेम्बर २२ मा सूर्य उदाउँदा ब्याट्रीहरू रिचार्ज हुनेछन् र मोड्युलहरू पुनः जागृत हुनेछन् भन्ने आशा राखेका थिए । तर, प्रज्ञान र विक्रम दुवै ‘स्लिप मोड’ बाहिर आएनन् । चन्द्रमाको रात अत्यधिक चिसो भएकाले दुवैको ब्याट्रीमा क्षति पुगेको अनुमान गरिएको छ ।
इसरोले गत शुक्रबार एक्समा एउटा पोस्ट गर्दै प्रज्ञान र विज्ञानसँग सञ्चार स्थापना गर्ने प्रयास जारी रहने जनाएको छ । ‘विक्रम ल्यान्डर र प्रज्ञान रोभरसँग सञ्चार स्थापना गर्ने प्रयास जारी रहनेछ,’ इसरोले लेखेको थियो । बीबीसीका अनुसार चन्द्रमाको एक दिन पृथ्वीमा करिब चार हप्ता बराबर हुन्छ, प्रत्येक दिन र रात लगभग १४ दिनसम्म रहन्छ ।
त्यसैअनुसार चन्द्रयान–३ प्रक्षेपण गरिएको थियो ताकि विक्रम र प्रज्ञानसँग काम गर्न दुई हप्तासम्म सूर्यको प्रकाश प्राप्त होस् । त्यसपछिको १४ दिन ‘स्लिप मोड’ पठाउने र त्यसपछि फेरि उनीहरूसँग सम्पर्क स्थापित गर्ने इसरोको योजना थियो । तर, उक्त योजनाअनुसार सम्पर्क स्थापित भएन ।
रातको समयमा चन्द्रमाको सतहको तापक्रम अत्यधिक चिसो हुने भएकाले प्रज्ञान र विक्रमको ब्याट्रीले काम नगरेको हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ । ‘चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवनजिक रातको तापक्रम नियमित रूपमा माइनस २०० डिग्री सेल्सियसदेखि २५० डिग्री सेल्सियसमा झर्ने र ब्याट्रीहरू सञ्चालन गर्न वा चलाउनका लागि डिजाइन गरिएको छैन,’ इसरोका पूर्वप्रमुख एएस किरण कुमारले बीबीसीसँग भनेका छन् । इसरोका वैज्ञानिकहरूले सम्पर्क स्थापित गर्नका लागि थप केही दिन प्रयास गर्ने बताएका छन् ।
यदि विक्रम र प्रज्ञानसँगको सम्पर्क स्थापित भएन भने चन्द्रमामा उनीहरू ‘भारतको राजदूत’ का रूपमा रहिरहने इसरोलाई उद्धृत गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले उल्लेख गरेका छन् । भारत चन्द्रयान–३ को सफल मिसनपछि अमेरिका, पूर्वसोभियत संघ र चीनपछि चन्द्रमामा यान पठाउने चौथो मुलुक बन्न सफल भएको थियो । साथै चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवनजिक अन्तरिक्ष यान सफलतापूर्वक अवतरण गर्ने भारत पहिलो देशसमेत बनेको छ ।
